Jakie środki może zastosować Sąd?
Kodeks rodzinny i opiekuńczy reguluje instytucje ograniczenia władzy rodzicielskiej. Jedynym kryterium ich zastosowania jest zagrożenie dobra dziecka. Wartość ta jest traktowana przez ustawodawcę jako nadrzędna. Warto wskazać, iż ograniczenie władzy rodzicielskiej może nastąpić niezależnie od tego, czy zagrożenie dobra dziecka zostało wywołane celowym zachowaniem rodziców. A więc zastosowanie instytucji może nastąpić zarówno poprzez zawinione zachowanie rodzica, jak i przez jego nieudolność, czy mylne wyobrażenia o tym, czego wymaga dobro dziecka. Stwierdzając podstawy do ograniczenia władzy rodzicielskiej Sąd wydaje odpowiednie zarządzenia, wskazując odpowiedni środek przewidziany przez ustawę.
Zarządzenia dotyczące ograniczenia władzy rodzicielskiej możemy podzielić te o skutkach trwałych oraz doraźnych. Zarządzeniem o skutkach trwałych będą te, które m. in. doprowadzają do odseparowania dziecka od rodziców czy prowadzą do stałej kontroli władzy rodzicielskiej. Przepisy ustawy wskazują, że może to być:
- Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzenie tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej albo umieszczenie małoletniego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.
- Zobowiązanie rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania,
w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną, skierowanie małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierowanie rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń. - Określenie, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun.
- Poddanie wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego.
- Skierowanie małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi.
Są to środki najdalej ingerujące w władzę rodzicielską. W doktrynie wskazuję się że powinny być one stosowane w ostateczności, gdy inne środki nie dały pozytywnego rezultatu albo ze względu na daleko posunięte problemy w rodzinie, inne środki będą nie skuteczne.
Zarządzenia doraźne zaś, nakazują rodzicom podjęcie wyłącznie czynność jednorazowej, które nie ograniczają uprawnień rodziców na czas dłuższy. Do najbardziej typowych zarządzeń doraźnych należą m.in.:
- Zobowiązanie rodziców do skierowania dziecka do szpitala.
- Zarządzenie zastępujące zgodę rodziców na wykonanie zabiegu operacyjnego.
- Nakazanie dokonania odpowiednie wydatku na potrzeby dziecka.