Środek ograniczenia władzy rodzicielskiej
Jedną z możliwości ograniczenia władzy rodzicielskiej jest poddanie jej wykonywania stałem nadzorowi kuratora sądowego. Sąd, wydając orzeczenie o ograniczeniu władzy rodzicielskiej, stosuje środek który będzie skuteczny z punktu widzenia podjętej interwencji. Statystyki, pokazują, iż ograniczenie władzy rodzicielskiej, poprzez poddanie jej nadzorowi kuratora sądowego, to jeden z najczęściej stosowanych środków ograniczenia władzy rodzicielskiej. Środek ten umożliwia kontrole postępowania zarówno rodziców jak i małoletniego.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej
W pierwszej kolejności należy wyjaśnić kiedy może być stosowana instytucja ograniczenia wolności.
Na gruncie art. 109 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, Sąd może ograniczyć władzę rodzicielską, w przypadku gdy dobro dziecka jest zagrożone. Oznacza to, że ograniczenie władzy rodzicielskiej jest niezależne od winy rodziców. Co więcej, w doktrynie podkreśla się, że ograniczenie władzy rodzicielskiej nie jest formą represji wobec rodziców, bowiem podstawowym warunkiem ingerencji Sądu w wykonywanie władzy rodzicielskiej jest zagrożenie dobra dziecka oraz pomoc rodzinie.
Sąd w ramach ograniczenia władzy rodzicielskiej może zastosować środki przewidziane przez art. 109 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a więc między innymi:
- Zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania np. skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego.
- Określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun.
- Poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego.
- Skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi.
- Zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej.
Nadzór kuratora sądowego
Sąd ograniczając władzę rodzicielską może również poddać ją nadzorowi kuratora. Zakres nadzoru kuratora będzie uzależniony od okoliczności danej sprawy. Dlatego też kurator będzie podejmował odpowiednie czynności biorąc pod uwagę indywidualne potrzeby rodziny. Kurator będzie stosował środki zmierzające do usunięcia takich czynników w zachowaniu rodziców, które doprowadziły do interwencji sądu.
Według rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2003 w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych, kurator sprawujący nadzór:
- Zaznajamia się z aktami sprawy i innymi niezbędnymi źródłami informacji o podopiecznym, a w szczególności z przebiegiem dotychczasowych nadzorów.
- Nawiązuje pierwszy kontakt z podopiecznym, nie później niż w ciągu 7 dni od daty wpływu prawomocnego orzeczenia do zespołu kuratorskiej służby sądowej.
- Poucza podopiecznego o prawach i obowiązkach wynikających z orzeczenia sądu oraz omawia sposób i terminy ich realizacji.
- Planuje wobec podopiecznego oddziaływania profilaktyczno-resocjalizacyjne i opiekuńczo-wychowawcze.
- Współpracuje z rodziną podopiecznego w zakresie oddziaływań, o których mowa w poprzednim punkcie.
- Udziela podopiecznemu pomocy w organizowaniu nauki, pracy i czasu wolnego oraz w rozwiązaniu trudności życiowych.
- Kontroluje zachowanie podopiecznego w miejscu zamieszkania, pobytu, nauki i pracy.
- Współdziała z organizacjami, instytucjami, stowarzyszeniami i innymi podmiotami, których celem działania jest pomoc podopiecznym.
Kurator jest zobowiązany przedstawiać sądowi sprawozdania z wykonywania nadzoru. W sprawozdaniach, kurator przedstawia diagnozę środowiskową, zamierzenia resocjalizacyjne, metody prowadzenia nadzoru, warunki osobiste i bytowe podopiecznego, zadania do realizacji, prognozę resocjalizacyjną oraz podaje źródła informacji o podopiecznym.