Nierzadko w programach telewizyjnych możemy usłyszeć, że po np. 50 latach udało się organom ścigania ustalić osobę odpowiedzialną za popełnienie określonego przestępstwa. Czy to jest jednak zawsze równoznaczne z tym, że osoba ta poniesienie konsekwencje swojego czynu? Czy zawsze będzie mogła zostać skazana przez sąd?
W niektórych państwach, w tym przede wszystkim w Polsce ustawodawca uznał, że po upływie określonego odstępu czasu „odpada” potrzeba karania sprawców przestępstw. Pomijając w tym miejscu dyskusję dot. zasadności istnienia w Polsce tego rozwiązania, w niniejszym artykule wskażę po jakim czasie upływa karalność przestępstw oraz wobec jakich przestępstw nigdy nie dochodzi do przedawnienia karalności.
Słowniczek pojęć.
Nim jednak przejdę do meritum, celem ułatwienia zrozumienia, wyjaśnię krótko 3 kluczowe pojęcia:
- przestępstwo – jest albo zbrodnią albo występkiem,
- zbrodnia – jest nią czyn zabroniony (czyli zakazany przez przepisy karne) zagrożony karą pozbawienia wolności na czas minimum 3 lat albo karą surowszą,
- występek – jest nim czyn zabroniony zagrożony grzywną, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc, ale nie więcej niż 3 lata.
Karalność przestępstw publicznoskargowych (ściganych przez państwo z własnej inicjatywy).
Zgodnie z art. 101 §1 k.k. „karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat:
- 30 – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,
- 20 – gdy czyn stanowi inną zbrodnię,
- 15 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat;
- 10 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata
- 5 – gdy chodzi o pozostałe występki.
Ale w przypadku:
1) występków przeciwko życiu i zdrowiu, popełnionych na szkodę małoletniego, zagrożonych karą, której górna granica przekracza 5 lat pozbawienia wolności,
2) przestępstw określonych w rozdziale XXV (czyli przestępstwom przeciwko wolności seksualnej i obyczajności), popełnionych na szkodę małoletniego albo gdy treści pornograficzne obejmują udział małoletniego
- przedawnienie karalności przestępstwa nie może nastąpić przed ukończeniem przez niego 30. roku życia.
Karalność przestępstw prywatnoskargowych (toczących się na skutek skargi osoby pokrzywdzonej)
W tym przypadku mamy do czynienia wyłącznie z jedną zasadą. Zgodnie bowiem z art. 101 §2 k.k. „Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.”.
Wyłączenie przedawnienia.
Artykuł 105 k.k. wyłącza możliwość przedawnienia karalności w stosunku do wymienionych w nim kategorii przestępstw. Jego regulacja stanowi zatem wyjątek od reguły, że karalność przestępstwa ustaje z upływem czasu.
I tak, w §1 w/w artykułu wyłączono karalność wobec następujących przestępstw: zbrodni przeciwko pokojowi; zbrodni przeciwko ludzkości; przestępstw wojennych.
W tym przypadku odstąpienie od omawianej reguły uzasadnione jest przede wszystkim szczególnym charakterem i ciężarem gatunkowym wskazanych w nim kategorii przestępstw.
Natomiast w §2 wyłączono karalność wobec umyślnego przestępstwa: zabójstwa; ciężkiego uszkodzenia ciała; ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności łączonego ze szczególnym udręczeniem, popełnionego przez funkcjonariusza publicznego w związku z pełnieniem obowiązków służbowych.
W odniesieniu do powyższych wyjątków wskazuje się na argument związany z możliwością braku aktywności organów procesowych, niezainteresowanych ściganiem określonych przestępstw popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych, co prowadzić mogłoby do ich przedawnienia.
Kończąc te krótkie rozważania dotyczące przedawnienia karalności przestępstw, pragnę Was już teraz zaprosić do lektury naszych kolejnych artykułów. Ponadto, w przypadku wątpliwości lub potrzeby pomocy w rozwiązaniu waszego problemu związanego z szeroko rozumianą tematyką sprawa karnego – zachęcam do kontaktu.