Kiedy dopuszczalne jest orzeczenie separacji?
Separacja jest instytucją prawną niezależną od rozwodu. W przeciwieństwie do rozwodu nie powoduje ustania małżeństwa, a ustanie wspólnego życia. Separacja bowiem ma za zadanie przede wszystkim umożliwienie wykonywania praw i obowiązków rodzinnych (w szczególności związanych z dziećmi) w związku z faktyczny ustaniem pożycia małżeńskiego. Niemniej jednak, separacja w niektórych stanach faktycznych może również pełnić tzw. funkcję restytucyjną, a więc może przyczynić się do wznowienia wspólnego życia małżonków. Aby możliwym było orzeczenie separacji, muszą być jednak spełnione ustawowe przesłanki uregulowane przez Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Zupełny rozkład pożycia małżonków
Przesłanka obligatoryjną orzeczenia separacji jest tzw. zupełny rozkład pożycia małżonków. W przeciwieństwie do przepisów o rozwodzie, zupełny rozkład pożycia małżonków nie musi być trwały. A więc orzeczenie separacji nie wyklucza perspektywa wznowienia w przyszłości wspólnego życia małżonków.
Pojęcie to należy rozumieć podobnie jak w świetle przepisów o rozwodzie. A zatem oznacza to ustanie wspólnego życia na wszystkich trzech płaszczyznach – więzi duchowej (emocjonalnej), fizycznej oraz gospodarczej. Więź duchową należy łączyć z wzajemnym stosunkiem emocjonalnym oraz uczuciowym małżonków. Druga z części składowych wspólnego życia – więź fizyczna to sfera intymna oraz cielesna małżonków. Natomiast przez więź gospodarczą należy rozumieć prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego (a więc wspólne zamieszkiwanie, wspólne ponoszenie kosztów życia i utrzymania dzieci czy tworzenie wspólnego majątku). Zerwanie tych trzech więzi będzie oznaczało, że nastąpił zupełny rozkład pożycia małżonków.
Przesłanki wyłączające orzeczenie separacji
Mimo że w danym stany faktycznym zmaterializuje się przesłanka zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego, orzeczenie separacji może być niemożliwe z uwagi na zaistnienie negatywnych przesłanek.
Po pierwsze, orzeczenie separacji będzie nie dopuszczalne, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków. Pojęcie dobra dziecka jesttzw. klauzulą generalną, co oznacza że dobro wspólnym małoletnich dzieci trzeba odnosić do konkretnego stanu faktycznego. Co istotne, dobro wspólnym małoletnich dzieci nie będzie przesłanką negatywną, gdy sąd orzeka separację na podstawie zgodnego żądania małżonków.
Po drugie, orzeczenie separacji jest niedopuszczalne gdy jest to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego można uznać sytuację, w której to np. jeden z małżonków z powodu choroby potrzebuje stałej pomocy.