Przedawnienie karalności

Przedawnienie karalności jest instytucją, która przewiduje, że jeżeli od czasu popełnienia przestępstwa upłynęła określona liczba lat to nie można pociągnąć do odpowiedzialności karnej sprawcy przestępstwa. A zatem chociaż czyn sprawcy pozostanie nadal przestępstwem to nie poniesie on z tytułu jego popełnienia żadnej kary. Polski Kodeks karny wprowadza różne terminy przedawnienia karalności w zależności od wagi czynu, wysokości grożącej kary oraz od tego czy jest to przestępstwo publicznoskargowe czy prywatnoskargowe.

Początek biegu przedawnienia

Odnośnie początku biegu przedawnienia, to jest on różny w zależności od kilku czynniku.

Po pierwsze, przestępstwa bieg terminu przedawniania przestępstwa prywatnoskargowego rozpoczyna się, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy. Natomiast jeżeli sprawca takiego przestępstwa był znany pokrzywdzonemu od chwili jego popełnienia, to karalność przestępstwa ustaje od czasu jego popełnienia. Odnośnie zaś przestępstw publiczno skargowych, to początek biegu terminu przedawnienia karalności będzie uzależniony od tego czy przestępstwo było skutkowe. Jeżeli nie to okres przedawnienia będzie liczony od daty popełnienia przestępstwa. W przypadku natomiast przestępstwa skutkowego rozpocznie się od czasu, gdy skutek nastąpił.

Co istotne w przypadku przestępstwa popełnionego w czasie dłuższym niż jeden dzień bieg przedawnienia rozpoczyna się z upływem ostatniego dnia, w którym sprawca swoim zachowaniem wypełniał znamiona przestępstwa.

Terminy

Karalność przestępstw prywatnoskargowych ustaje z upływem roku od chwili dowiedzenia się o osobie sprawcy. Niezależnie jednak od tego przestępstwa przedawniają się z upływem 3 lat od jego popełnienia.

Natomiast przedawnieni przestępstw publicznoskargowych następuje z upływem lat:

40 – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa.
20 – gdy czyn stanowi inną zbrodnię.
15 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat.
10 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata.
5 – gdy chodzi o pozostałe występki.

Od powyższych terminów przedawnienia znajduje się pewien wyjątek. W przypadku bowiem niektórych przestępstw przeciwko małoletniemu lub popełnionych na jego szkodę (np. przeciwko życiu i zdrowiu, przeciwko wolności seksualnej i obyczajności małoletniego) przedawnienie karalności przestępstwa nie może nastąpić przed ukończeniem przez niego 40 roku życia.

Przedłużenie przedawnienia karalności oraz spoczywanie biegu

Kodeks karny przewiduje również możliwość przedłużenia powyższych okresów przedawnienia przestępstw publicznoskargowych, jeśli zostało wszczęte postępowanie karne. W takim przypadku zostają one wydłużone o 5 lat dla czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat lub karą łagodniejszą, natomiast dla wszystkich innych przestępstw jest przedłużony o 10 lat. Jeżeli zaś w toku wszczętego postępowania powzięto uzasadnione podejrzenie popełnienia innego przestępstwa, karalność tego przestępstwa ulega przedłużeniu z dniem, w którym podjęto pierwszą czynność procesową zmierzającą do ustalenia, czy zostało ono popełnione.

Ponadto może dojść do spoczywania biegu przedawnienia, a wiec sytuacji, w której przedawnienia nie biegnie. Dochodzi do tego jeżeli przepis ustawy nie pozwala na wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania karnego. Nie dotyczy to jednak braku wniosku albo oskarżenia prywatnego.