Katalog kar oraz przesłanki odpowiedzialności porządkowej pracownika

Pracownik na podstawie Kodeksu pracy ponosi odpowiedzialność porządkową w związku z zawinionym niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków wynikających ze stosunku pracy. Kompetentnym do zastosowania kary porządkowej jest każdy pracodawca. Jest to narzędzie pracodawcy do realizacji jego uprawnień kierowniczych i umożliwia reakcję na niewykonanie lub nienależyte wykonywanie obowiązków przez pracownika. Kodeks pracy zarówno wyczerpujący katalog kar jak i zasady odpowiedzialności porządkowej pracownika. Niniejszy artykuł, stanowiący pierwszą część publikacji dotyczącej odpowiedzialności porządkowej pracownika, będzie stanowił omówienie katalogu kar oraz przesłanek umożliwiających zastosowanie kar porządkowych.

Katalog kar

Art. 108 Kodeksu pracy przewiduje wyczerpujący katalog kar porządkowych, do których należą:

  1. Kara pieniężna.
  2. Kara upomnienia.
  3. Kary nagany.

Kara pieniężna jest karą najbardziej dotkliwą dla pracownika. Górną granicą kary pieniężnej za jedno przekroczenie lub jeden dzień nieusprawiedliwionej nieobecności jest jednodniowe wynagrodzenia. Do obliczenia kwoty jednodniowego wynagrodzenia stosuje się zasady właściwe dla obliczania ekwiwalentu za niewykorzystany urlop. Nałożone na pracownika łącznie kary pieniężne w danym okresie obrachunkowym nie mogą przekroczyć dziesiątej części należnego wynagrodzenia pracownika.

Przesłanki odpowiedzialności porządkowej

Pociągnięcie pracownika do odpowiedzialności porządkowej jest możliwe, gdy jego zachowanie jest bezprawne oraz zawinione. Kodeks pracy do bezprawnych zachowań za które można wymierzyć karę upomnienia lub nagany zalicza:

  1. Nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
  2. Nieprzestrzeganie przepisów przeciwpożarowych.
  3. Nieprzestrzeganie przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy

Natomiast pracodawca będzie mógł wymierzyć karę pieniężna, gdy pracownik:

  1. Nie przestrzega przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
  2. Nie przestrzega przepisów przeciw pożarowych.
  3. Upuszcza pracę bez usprawiedliwienia.
  4. Stawia Siudo pracy w stanie nietrzeźwości.
  5. Spożywa alkohol w czasie pracy.

Mimo że wina nie została wskazana wprost jako przesłanka odpowiedzialności porządkowej w Kodeksie pracy, to niemniej jednak doktryna i judykatura powszechnie przyjmuje, że wina jest warunkiem zastosowania kary porządkowej. Brak winy pracownika uniemożliwi zastosowanie kary porządkowej. Za winę, na gruncie Kodeksu pracy uważa się zarówno postać działania umyślnego (pracownik chce wywołać dany skutek albo przewiduje możliwość powstania skutki i godzi się na to) lub nieumyślnego (pracownik nie dąży do wywołania określonego skutku, jednakże przez swoją lekkomyślność lub niedbalstwo w wykonywaniu obowiązków dochodzi do skutku, którego zaistnienie mógł przewidzieć)

Dobór kar, przy wystąpieniu określonych przesłanek, należy do uznania pracodawcy. Kodeks pracy wymienia podstawowe kryteria doboru kar, do których należą:

  1. Rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych.
  2. Stopień winy pracownika.
  3. Jego dotychczasowy stosunek do pracy.

Wyrazem uznaniowości pracodawcy w doborze kary jest również możliwość odstąpienia od jej wymierzenia, nawet gdyby naruszenie obowiązków pracownika w sposób oczywisty uzasadniało jej zastosowanie.